Czym jest ADHD?
ADHD, znane także jako zaburzenie nadpobudliwości psychoruchowej lub hiperkinetyczne, to stan psychiczny charakteryzujący się trudnościami w kontroli zachowania oraz funkcjonowaniu psychicznym. U większości osób symptomy tego zaburzenia pojawiają się już w dzieciństwie, najczęściej do 12 roku życia.
Objawy ADHD u osób dorosłych
Objawy deficytu uwagi:
- Trudność w utrzymaniu uwagi przez dłuższy czas, szczególnie w środowiskach hałaśliwych lub niesprzyjających oraz kłopoty w samodzielnej organizacji pracy
- Duże trudności w dokończaniu zadań wymagających skomplikowanej uwagi oraz w stosowaniu się do instrukcji (u dorosłych z ADHD może to objawiać się również trudnościami w utrzymaniu pracy i wywiązaniu się z obowiązków na stanowisku)
- Zapominanie o istotnych sprawach, charakteryzujące się rozproszeniem uwagi (np. częste gubienie rzeczy)
Nadmierna aktywność, czyli nadpobudliwość ruchowa, może objawiać się:
- Częstym odczuwaniem silnej potrzeby ruchu, np. poruszania rękami i nogami oraz trudnością w utrzymaniu spokoju podczas wykonywania czynności
- Doświadczaniem częstego niepokoju oraz trudnością w pozostaniu w spoczynku
- Niekiedy manifestującą się dużą potrzebą aktywności fizycznej
Impulsywność może objawiać się poprzez:
- Przerywanie innym osobom, trudność w oczekiwaniu na swoją kolej – zarówno w rozmowach, jak i w innych działaniach
- Trudności w kontrolowaniu swoich emocji, impulsywność, czasem wybuchy złości, używanie wulgaryzmów lub wyzwisk oraz okazywanie agresywnych zachowań
- Niestabilność w relacjach oraz angażowania się w zachowania ryzykowne, takie jak nadużywanie substancji czy hazard
Diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej wymaga, aby te objawy występowały w różnych obszarach życia pacjenta, takich jak życie rodzinne i zawodowe, oraz powodowały znaczące cierpienie dla osoby z podejrzeniem ADHD. Dodatkowo, symptomy nie mogą wynikać z innych zaburzeń, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe.
Diagnozy u dorosłych dokonuje lekarz psychiatra. Warto pamiętać, że fakt, że pojedyncze objawy występują u kogoś nie musi oznaczać, że zostanie zdiagnozowane u tej osoby ADHD, ale i tak można w zakresie radzenia sobie z tymi objawami potrzebować pomocy. Nasze doświadczenie pokazuje, że w przypadku wątpliwości warto rozwiać je w rozmowie ze specjalistą, np. podczas konsultacji psychiatrycznej lub psychoterapeutycznej, ponieważ im wcześniej rozpoznane trudności, tym łatwiej można im zaradzić.
Leczenie ADHD
Leczenie ADHD u dorosłych, podobnie jak u dzieci, powinno być kompleksowe i obejmować zarówno psychoedukację, psychoterapię, jak i farmakoterapię.
Edukacja pacjenta oraz jego rodziny jest kluczowym elementem terapii. Jej celem jest wyjaśnienie istoty zaburzenia, jego przyczyn, metod leczenia oraz trudności, jakie mogą się pojawić w codziennym funkcjonowaniu. Ten aspekt terapii odgrywa istotną rolę, umożliwiając pacjentowi zrozumienie obiektywnych przyczyn swoich życiowych problemów, co może pomóc mu uwolnić się od poczucia winy i wstydu oraz zwiększyć motywację do podejmowania wysiłku w leczeniu.
Jak przebiegają spotkania z terapeutą?
Spotkania z terapeutą mają na celu głównie poprawę samooceny, która często jest nadszarpnięta przez poczucie utraty kontroli nad własnym zachowaniem oraz brak akceptacji ze strony otoczenia. Terapia pomaga również w lepszym zrozumieniu własnych trudności.
Podczas sesji terapeutycznych można skutecznie nauczyć się radzenia sobie z objawami takimi jak nadpobudliwość czy impulsywność, które zwykle są najbardziej uciążliwe dla osób z ADHD. Dodatkowo, terapia umożliwia przepracowanie trudnych doświadczeń z przeszłości, takich jak problemy w pracy czy prześladowanie przez rówieśników w szkole, które często dotyczyły osób z zdiagnozowanym ADHD w przeszłości i mogą mieć wpływ na ich teraźniejsze funkcjonowanie.
Dorosłe osoby z ADHD często doświadczają dodatkowo innych zaburzeń, takich jak zaburzenia lękowe czy zaburzenia nastroju. Tylko 14% spośród tych, którzy otrzymali diagnozę ADHD, manifestuje jedynie objawy związane z samym zespołem nadpobudliwości.
Jak poprawić swój komfort życia?
- Staraj się planować swój dzień, aby lepiej zarządzać czasem – tworzenie listy zadań, planowanie przebiegu dnia i trzymanie się go. Możesz posłużyć się przypomnieniami w telefonie lub żółtymi karteczkami (mogą być umieszczone np. na lodówce). Dobrym pomysłem, będzie również założenie kalendarza.
- Wyładuj swoją energię – jeśli to możliwe, włącz do swojego planu dnia aktywność fizyczną, która sprawi Ci radość.
- Poszukaj hobby, które pomoże Ci się wyciszyć i wyregulować emocje.
- Poinformuj osoby bliskie o istniejących problemach i stwórzcie wspierające Twój rozwój środowisko.
- Rozważ terapię indywidualną lub grupową.
Mit czy prawda?
ADHD nie istnieje – MIT
ADHD może występować z innymi zaburzeniami – PRAWDA
ADHD jest dziedziczne – PRAWDA
ADHD jest spowodowane złym wychowaniem – MIT
Z ADHD się wyrasta – MIT
ADHD występuje tylko u płci męskiej – MIT
ADHD nie wymaga leczenia – MIT
Bibliografia:
- Wiśniewska M., Dorosłe osoby z ADHD, Co każdy terapeuta wiedzieć powinien.
- Goodman D. W., ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania i oceny, Psychiatria po dyplomie 2010, Tom 7, Nr. 2.
- Karteczka K., Zespół hiperkinetyczny (ADHD) u osób dorosłych, Edukacja Dorosłych 2012, nr 1.
